هک به روش XSS چیست؟ آموزش کامل حمله Cross Site Scripting، شناسایی، جلوگیری و مقابله

[Ahmad]

حمله XSS چیست و چرا امنیت سایت شما را تهدید می‌کند؟

حمله Cross Site Scripting که با نام اختصاری XSS شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین و دردسرسازترین حملات سایبری در دنیای وب است. این نوع هک به هکر اجازه می‌دهد با تزریق اسکریپت مخرب (معمولا جاوااسکریپت) به صفحات سایت، کنترل خاصی روی مرورگر بازدیدکنندگان به دست بیاورد. به بیان ساده، با آسیب‌پذیری XSS ممکن است اطلاعات مهم کاربران مثل کوکی‌های جلسه، توکن امنیتی، یا داده‌های فرم به سرقت برود. ناتوانی در مدیریت ورودی کاربران و تمیز نکردن داده‌های ورودی، بزرگترین خطر امنیتی برای سایت‌های مبتنی بر PHP، وردپرس، Xenforo و ده‌ها بستر دیگر محسوب می‌شود. هر وبمستر جدی باید روش‌های شناسایی و جلوگیری از XSS را بداند.

انواع حملات XSS و مکانیزم اجرا

حملات XSS در سه دسته قرار می‌گیرند:

• XSS منعکس شده (Reflected XSS): کد مخرب از طریق آدرس سایت (URL)، فرم یا جستجویی ارسال و همان لحظه در پاسخ سایت به کاربر اجرا می‌شود. مثال: وقتی خروجی جستجو را مستقیما نمایش می‌دهید بدون اینکه کد جاوااسکریپت را فیلتر یا بی‌اثر کنید.
• XSS ذخیره شده (Stored XSS): اسکریپت مخرب مستقیما در دیتابیس یا فایل‌های سایت ذخیره می‌شود و هر بار که کاربران دیگر (مثل اعضا انجمن یا کامنت‌گذارها) صفحه را باز می‌کنند، اسکریپت روی مرورگر آن‌ها اجرا می‌شود. این نوع خطرناک‌تر است.
• XSS مبتنی بر DOM: در این روش، کد مخرب در تعامل با جاوااسکریپت سمت کاربر و به واسطه آسیب‌پذیری در manipulation DOM اجرا می‌شود.

اکثر CMSها و انجمن‌های آنلاین مثل Xenforo، وردپرس، جوملا و... اگر به صورت حرفه‌ای تنظیم و به‌روزرسانی نشوند، در مقابل انواع XSS آسیب‌پذیر هستند.

نمونه عملی حمله XSS

فرض کنید سایتی دارای فیلد جستجویی است که ورودی کاربر را مستقیما در خروجی صفحه نمایش می‌دهد:
[CODE html]
<p>نتیجه جستجوی شما: <?php echo $_GET['q']; ?></p>
[/CODE]
حالا اگر فرد سودجو در قسمت q عبارت زیر را وارد کند:
<script>alert('هک شدید!')</script>
در مرورگر آن عبارت جاوااسکریپت اجرا می‌شود و پیغام هک را نمایش می‌دهد. اما در سناریوی واقعی، به جای alert، اسکریپتی برای سرقت کوکی یا ارسال داده‌های حساس به سایت هکر ارسال می‌شود. این فاجعه است!

چه آسیب‌هایی از حمله XSS سایت را تهدید می‌کند؟

• سرقت کوکی کاربران و تصاحب حساب‌ها و نشست ورود
• انجام عملیات جعلی به جای کاربر قربانی (مثلا تغییر رمز عبور)
• نمایش پیام، تبلیغات یا ریدایرکت به سایت آلوده به کاربران
• آلوده شدن دیتابیس با کدهای مخرب
• کاهش اعتماد و اعتبار سایت نزد گوگل و کاربران

زنگ خطر XSS مخصوصا برای سایت‌هایی که فرم‌های تعامل با کاربر دارند (مثل انجمن‌ها، وبلاگ‌ها و...) بسیار جدی است. نمونه موارد عملی و گزارش کاربران را می‌توانید در انجمن تخصصی احمدرضا کریمی دنبال کنید.

روش‌های شناسایی XSS در سایت

• فرم‌هایی که ورودی کاربر را در همان صفحه بدون هیچ فیلتر و sanitation نمایش می‌دهند.
• آدرس‌هایی از سایت که پارامتر ورودی را مستقیما به خروجی انتقال می‌دهند (search, profile, comment...).
• امکان درج کد HTML یا جاوااسکریپت در بخش‌هایی مثل نظرات، پیام خصوصی، امضا و ... (structure های ذخیره‌ساز سایت مثل MySQL).
• بررسی کدهای مشکوک در قالب و افزونه‌ها، مخصوصا فایل‌هایی که بخشی از مقدار ورودی را echo یا print می‌کنند.

تست ابتدایی با اضافه کردن <script>alert(1)</script> یا " onmouseover="alert('XSS') در ورودی‌ها می‌تواند امید اولیه آسیب‌پذیری را نشان دهد.

روش‌های قدرتمند جلوگیری از XSS

• استفاده از تابع‌های ضد XSS: در PHP حتما از htmlspecialchars() یا htmlentities() قبل از نمایش داده استفاده کنید.
  [CODE php]
  echo htmlspecialchars($comment, ENT_QUOTES, 'UTF-8');
  [/CODE]
• فیلتر ورودی‌ها و اعتبارسنجی داده‌ کاربر: هر دیتایی که از کاربر می‌گیرید را بررسی و محدودیت کاراکتر اعمال کنید.
• استفاده از افزونه و قالب استاندارد و به‌روزرسانی مداوم: افزونه‌های ناشناخته و نال‌شده در Xenforo، WordPress و ... منبع XSS هستند.
• استفاده از Content Security Policy (CSP): با فعالسازی CSP در هدرهای سرور امکان اجرای اسکریپت‌های غیرمجاز را می‌گیرید.
• جلوگیری از ارسال فایل‌های اجرایی یا شبه‌کد JS در ورودی فرم‌ها و ارسال‌ها: مثلا با regex یا توابع PHP.
• عدم نمایش خطاهای دقیق به کاربر: پیغام خطای فنی سایت می‌تواند سرنخ بدهد.

فراموش نکنید هر چقدر سایت شما پیچیده‌تر و با تعامل بالاتر باشد، احتمال وجود رخنه‌های XSS هم بالاتر خواهد بود. راهنمای دقیق تنظیمات امنیتی ویژه Xenforo و وردپرس همواره در سایت احمدرضا کریمی قابل پیگیری است.

بررسی XSS در انجمن‌های Xenforo، WordPress و سایت‌های پویا

در اسکریپت‌های انجمنی مانند Xenforo معمولا سیستم‌های فیلترینگ پیش‌فرض وجود دارد، اما نصب افزونه‌های جانبی یا قالبی که از منبع غیراصلی گرفته‌اید، ریسک بالای XSS دارد. افزونه‌هایی مانند Antispam یا StopForumSpam می‌توانند مکمل امنیت سایت شما باشند اما کافی نیستند؛ امنیت باید به صورت لایه‌ای و پیوسته باشد. در وردپرس هم افزونه Wordfence، iThemes Security و فیلترهای محدودکننده مطالب فرم را توصیه می‌کنیم.

اگر سایت به XSS آلوده شد چه کنیم؟

• فورا کدها یا داده‌های مشکوک را از دیتابیس حذف کنید (ورود به phpMyAdmin یا بخش مدیریت)
• کلیه رمزهای کاربری و ادمین را تغییر دهید
• قالب‌ها و افزونه‌های سایت را به نسخه امن و رسمی بروزرسانی کنید
• آدرس‌های مشکوک و لاگ دسترسی را بررسی و IP های مشکوک را بلاک کنید
• فرم‌ها و ورودی‌های کاربر را با فیلتر مناسب اصلاح کنید و از htmlspecialchars() استفاده کنید

در موارد کلیدی می‌توانید سوالات و تجربیات خود را در انجمن تخصصی احمدرضا کریمی با سایر مدیران سایت‌ها مطرح نمایید.

جمع‌بندی و نکته پایانی

XSS یک حمله حیاتی در دنیای امنیت سایت است که ساده‌تر از آنچه فکرش را می‌کنید، می‌تواند به سایت و اعتبار شما ضربه وارد کند. با رعایت اصول بالا، تست دوره‌ای و ارتقای سطح امنیت اسکریپت سایت، می‌توانید واکنش قوی در مقابل هکرها داشته باشید. دانستن این حمله و راه‌حل مقابله با آن، برای هر دوست‌دار وب و مدیر سایت، الزامی است.