آموزش کامل نصب و راه‌اندازی وب سرور Apache و Nginx روی لینوکس

[Ahmad]

مقدمه: اهمیت انتخاب وب سرور مناسب در میزبانی سایت

در دنیای میزبانی وب، انتخاب یک وب سرور پایدار و بهینه بسیار حیاتی است. دو وب سرور پرطرفدار آپاچی (Apache) و انجین‌ایکس (Nginx)، بخش عمده‌ای از سایت‌های اینترنتی را پشتیبانی می‌کنند. یادگیری نصب و راه‌اندازی صحیح هرکدام از این وب سرورها، هم برای وبمستران تازه‌کار و هم متخصصان زیرساخت شبکه، یک ضرورت فنی به شمار می‌آید.

آشنایی با Apache و Nginx

وب‌ سرور Apache

وب سرور Apache HTTP Server یکی از قدیمی‌ترین، انعطاف‌پذیرترین و پرکاربردترین وب سرورهای دنیاست که امکانات گسترده‌ای جهت مدیریت وب‌سایت‌های دینامیک و استاتیک ارائه می‌دهد. قابلیت سفارشی سازی بالا و طیف وسیع ماژول‌ها از نقاط قوت اصلی آن است.

وب‌ سرور Nginx

وب سرور Nginx با رویکرد عملکرد بالا و مصرف منابع پایین، جایگاهی ویژه در پروژه‌های مدرن پیدا کرده است. این وب‌ سرور به عنوان یک reverse proxy و load balancer نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و توانایی پاسخگویی به درخواست‌های بالا و مدیریت هم‌زمان اتصالات متعدد را دارد.

پیش‌نیازهای نصب وب سرور

قبل از نصب هر یک از وب سرورها، داشتن یک سرور لینوکسی به همراه دسترسی root یا کاربری با قابلیت sudo ضروری است. همچنین باید سرور را به‌روزرسانی کنید:

sudo apt update && sudo apt upgrade

این دستور برای توزیع‌های Ubuntu و Debian است. در CentOS یا RedHat از yum update استفاده کنید.

نحوه نصب Apache روی لینوکس

نصب در توزیع‌های مبتنی بر Debian/Ubuntu

sudo apt install apache2

پس از نصب می‌توانید با دستور زیر وضعیت سرویس را بررسی کنید:

sudo systemctl status apache2

نصب در توزیع‌های مبتنی بر CentOS/RedHat/AlmaLinux

sudo yum install httpd
sudo systemctl start httpd
sudo systemctl enable httpd

مدیریت سرویس Apache

• شروع سرویس: sudo systemctl start apache2 یا sudo systemctl start httpd
• توقف سرویس: sudo systemctl stop apache2 یا sudo systemctl stop httpd
• ریستارت: sudo systemctl restart apache2 یا sudo systemctl restart httpd

آزمایش نصب Apache

بعد از نصب، با وارد کردن آدرس IP یا دامنه سرور در مرورگر، باید صفحه پیش‌فرض Apache را مشاهده کنید. مسیر پیش‌فرض فایل‌های سایت:

/var/www/html

نحوه نصب Nginx روی لینوکس

نصب در توزیع‌های مبتنی بر Debian/Ubuntu

sudo apt install nginx

پس از نصب با دستور زیر وضعیت سرویس را چک کنید:

sudo systemctl status nginx

نصب در توزیع‌های مبتنی بر CentOS/RedHat/AlmaLinux

sudo yum install nginx
sudo systemctl start nginx
sudo systemctl enable nginx

مدیریت سرویس Nginx

• شروع سرویس: sudo systemctl start nginx
• توقف سرویس: sudo systemctl stop nginx
• ریستارت: sudo systemctl restart nginx

آزمایش نصب Nginx

پس از نصب، اگر آی‌پی سرور یا دامنه را در مرورگر وارد کنید باید صفحه پیش‌فرض Nginx را ببینید. مسیر پیش‌فرض فایل‌های سایت:

/usr/share/nginx/html

تنظیمات اولیه امنیتی پس از نصب

• فعال‌سازی فایروال و باز کردن پورت 80 و 443:
  

  sudo ufw allow 'Apache Full'
  sudo ufw allow 'Nginx Full'

• تنظیم رمز عبور برای پوشه‌های خاص با استفاده از htpasswd و auth_basic.
• غیرفعال کردن ماژول‌ها یا تنظیمات غیرضروری سرور

جدول مقایسه Apache و Nginx

ویژگی	Apache	Nginx
نحوه عملکرد	فرآیند محور (process-based)	رویداد محور (event-based)
مصرف منابع	نسبتاً زیاد	بسیار کم
مناسب برای	وبسایت‌های داینامیک و ماژول‌محور	وبسایت‌های استاتیک و پرترافیک
پشتیبانی از htaccess	دارد	ندارد
پیکربندی ساده SSL	بله	بله

استفاده ترکیبی (Reverse Proxy)؛ نکته حرفه‌ای

بسیاری از وبمستران حرفه‌ای از ترکیب Nginx به عنوان reverse proxy و Apache به عنوان backend استفاده می‌کنند؛ در این ساختار، Nginx درخواست‌ها را دریافت و به آپاچی ارسال می‌کند تا هم بهره‌وری و هم امنیت افزایش یابد.

جمع‌بندی و پیشنهادات تکمیلی

انتخاب بین Apache و Nginx وابسته به نوع پروژه و نیازهای شماست. اگر به دنبال سازگاری بی‌دردسر با اسکریپت‌های PHP و کنترل .htaccess هستید، Apache انتخاب بهتری است. برای سایت‌های پرترافیک یا نیازمند منابع کمتر، Nginx گزینه عالی است. همچنین می‌توانید ترکیب هر دو را برای کارایی حداکثری سایت خود به‌کار گیرید. برای آموزش‌های بیشتر و دریافت راهنمایی‌های تخصصی در زمینه سرور و میزبانی وب، انجمن احمدرضا کریمی (لینک: انجمن تخصصی وبمستران) و سایت اصلی (لینک: صفحه اصلی) توصیه می‌شود.